پایین بودن پلاکت خون ،ترومبوسیتوپنی هست. با توجه به درجه آن، می تواند از متوسط، نسبتا شدید و شدید متغیر باشد. با کم شدن شمار سلولی، شدت بیماری بیشتر می شود.پایین آمدن پلاکت خون باعث درجه های متنوعی از مقادیر افت می گردد که توسط عوامل درگیر تحت تاثیر قرار می گیرد.

 عواملی که باعث پایین بودن پلاکت خون می شوند؟

می خواهیم نگاهی به درجات بالقوه خونریزی بیندازیم که بسته به سطوح پلاکت های خون انجام می پذیرد که در زیر جزئیات شرح داده شده است.

شمار پلاکتی	خطر خونریزی
>100.000/µL	بدون خونریزی غیر طبیعی، حتی بعد از جراحی
۵۰٫۰۰۰–۱۰۰٫۰۰۰/µL	بیمار ممکن است خونریزی بیشتر از حد نرمال پس از آسیب جدی داشته باشد
۲۰٫۰۰۰–۵۰٫۰۰۰/µL	خونریزی با یک آسیب کوچک به وجود می آید
<20.000/µL	بیمار ممکن است دچار خونریزی خود به خود گردد

 

برخی از علت های پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی

1- ترومبوسیتوپنیک پورپورای به واسطه ایمنی یا خود ایمن

پورپورای ترومبوسیتوپنیک با واسطه ایمنی که با عنوان ITP نیز شناخته می شود، بیماری است که در آن آنتی بادی های بدن بر علیه پلاکت خون اقدام می کنند. این حمله آنتی بادی ها به سلول های طبیعی چیزی است که باعث پایین بودن پلاکت خون در بیماران مبتلا به ITP می شود. چنین اتفاقی در نهایت سبب ایجاد بیماری ترومبوسیتوپنی با واسطه ایمنی می گردد.

ITP دو حالت مزمن و حاد دارد. فرم حاد آن در کودکان شایع تر است و معمولا بعد از بهبودی از عفونت رخ می دهد. اغلب، بیمار عفونت ویروسی غیر اختصاصی دارد. اگر چه زمان هایی وجود دارد که در آن ITP حاد بعد از بهبودی از یک عفونت باکتریایی ایجاد می شود.

بزرگسالان ممکن است به ITP حاد توسعه یافته مبتلا گردند، این بیماری در اغلب موارد به تدریج رخ می دهد (ITP مزمن). اکثر بزرگسالان به یاد ندارند که دچار عفونت ویروسی شده اند یا باکتریایی!؟ حدود ۹۰٪ از بیماران ITP جوان تر از ۴۰ سال می باشند. جالب توجه است، فرم مزمن ITP بر زنان بیشتر اثر می گذارد.

2- پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی در دوران بارداری

تقریبا ۵ درصد از زنان به ترومبوسیتوپنی توسعه یافته در دوران بارداری مبتلا می شوند که یکی از علل پایین بودن پلاکت خون می باشد. ترومبوسیتوپنی باید نه تنها از ITP، بلکه از سایر علل ترومبوسیتوپنی مرتبط با بارداری، مانند پره اکلامپسی متمایز گردد.

اگر تعداد پلاکتها به <50000 / UL افت کند، بیمار باید به طور جدی احتمال ITP را در نظر بگیرد. معیارهای تشخیصی برای ترومبوسیتوپنی حاملگی در ادامه ذکر شده است.

 

معیارهای تشخیصی برای ترومبوسیتوپنی بارداری

– ترومبوسیتوپنی خفیف

– ترومبوسیتوپنی بدون علامت

– شرح حال و سابقه مثبت ترومبوسیتوپنی قبلی بیمار

– توسعه ترومبوسیتوپنی در دوران بارداری

– عدم وجود ترومبوسیتوپنی جنین

– پس رفت ترومبوسیتوپنی پس از تولد

3- عفونت

عفونت یکی از علل پایین بودن پلاکت خون است که معمولا در بیماران شناسایی می گردد. علت اصلی پایین بودن پلاکت خون در این حالت نوعی عفونت ویروسی می باشد. نمونه هایی از آن می تواند شامل مونونوکلئوز عفونی، CMV و HIV شود.

پایین بودن پاکت خون می تواند در بیماران مبتلا به HIV نیز باشد که ممکن است منشا ایمنی یا غیر ایمونولوژیک داشته باشد، اما به نظر می رسد که اکثر موارد نشان دهنده پایین بودن پلاکت خون ناشی از تولید ناکارآمد پلاکت خون است. علاوه بر سطح پایین تعداد پلاکت خون به واسطه سلولهای ایمنی، ترومبوسیتوپنی در بیماران مبتلا به اچ آی وی همچنین می تواند به دلیل سرکوب ایجاد شده در مورد بیماری گرانولوماتوز مغز استخوان رخ دهد و یا احتمالا از داروها ناشی گردد.

علاوه بر این، پایین بودن پلاکت خون با واسطه سیستم ایمنی در HIV ممکن است در هر زمان در طول عفونت HIV رخ دهد. این اتفاق حتی می تواند زمانی رخ دهد که بار ویروسی کوچک است و تعداد لنفوسیت های CD4 به نسبت خوبی حفظ شده اند.

پایین بودن پلاکت خون به غیر از ارتباط آن با یک بیماری ویروسی، می تواند با عفونت هایی که توسط باکتری ایجاد شده از قبیل مایکوپلاسما، ریکتزیا و همچنین با سیفلیس و مالاریا رخ دهد.

۴

4- بیماری بدخیم

بیماری های لنفوپرولیفراتیو مانند لوسمی مزمن غدد لنفاوی و لنفوم همچنین ممکن است با پایین بودن پلاکت خون ناشی از سلولهای ایمنی یا خود ایمنی، همراه گردد که یکی از بیماری های شایع مربوط به علت پلاکت پایین می باشد.

با این حال، در اغلب موارد پایین بودن پلاکت خون با توجه به کاهش نفوذ پلاکت خون درمغز استخوان و یا احتمالا به دلیل درمان سرطان با سایتواستاتیک ها می باشد. اگر چه پایین بودن پلاکت خون خود ایمن همچنین در بیماران مبتلا به تومورهای جامد شرح داده می شود، اما این ارتباط نادر است.

5- ترومبوسیتوپنی Dilutional یا رقیق شده

این عامل یکی از علل شایع پایین بودن پلاکت خون در بیماران بستری در بیمارستان است که مقدار قابل توجهی از خون خود را از دست داده اند. این اتفاق زمانی می افتد که برنامه تهاجمی مایعات داخل وریدی شمار پلاکتی خون را کاهش می دهد.

6- پرتو های خاص

پرتو درمانی می تواند عارضه پایین بودن پلاکت خون را به همراه داشته باشد که یکی از علل پایین آمدن تعداد پلاکت خون به حساب می آید که در آن آسیب رخ داده در مغز استخوان بر مگاکاریوسیت ها که یک فرایند خاص قبل از به گردش درآمدن پلاکت ها می باشد، را تحت تاثیر قرار می دهند. پایین آمدن پلاکت خون معمولا در حدود ۷ تا ۱۰ روز پس از درمان رخ می دهد.

7- پایین بودن پلاکت خون ناشی از دارو

بسیاری از مواد دارویی که در طول درمان استفاده شده است می تواند سبب ترومبوسیتوپنی شوند. در واقع، زمان مورد نیاز برای وقوع کاهش شمار پلاکت ها تنها ۲ هفته است.

تشخیص پایین بودن پلاکت خون ناشی از دارو و یا پزشکی زمانی حاصل می گردد که مصرف داروی مشکوک متوقف گردیده و تعداد پلاکت ها به حالت عادی باز گردند. در اغلب موارد، ۷-۵ روز پس از قطع دارو زمان می برد. گاهی اوقات ترومبوسیتوپنی زمان بیشتری طول می کشد چرا که حذف دارو و یا متابولیت های آن به آهستگی از بدن خارج می شوند.

داروهای مرتبط با ترومبوسیتوپنی خود ایمن القا شده دارویی
ضد تشنج	Carbamazepine، فنی توئین، والپروئیک اسید
عوامل ضد التهابی	استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن
آنتی باکتریال	آمپی سیلین، پی پراسیلین، ونکومایسین، سولفامتاکسازول، اتامبوتول، تریمتوپریم، ریفامپین، ،sulfisoxazole
داروهای قلبی عروقی	آمیودارون، کینیدین، quinine
عوامل شیمی درمانی	Irinotecan،oxaliplatin
مهار کننده گلیکوپروتئین IIa و b II	Abciximab،eptifibatide،tirofiban
داروهای متفرقه	هالوپیریدول، رانیتیدین، simvastatin

 

8- الکل

همچنین این موضوع می تواند در اثر مصرف الکل زیاد ایجاد گردد. این علت پلاکت پایین خون مربوط به شیوه زندگی می باشد. اما چه چیزی باعث می شود در زمان نوشیدن الکل پلاکت خون کاهش یابد؟

اگر چه شمار پلاکت خون کاهش یافته ممکن است به دلیل سرکوب مغز استخوان ناشی از الکل باشد، در این گروه جمعیتی دو فاکتور حائز اهمیت می باشد: کمبود فولات و بزرگی طحال به دلیل بیماری های مزمن کبدی

پایین بودن پلاکت خون ناشی از الکل می تواند به طور کلی خفیف تا متوسط ​​باشد، اما ما می توانیم مواردی از ترومبوسیتوپنی شدید را نیز پیدا کنیم، به خصوص هنگامی که عوامل متعدد دیگری نیز وجود داشته باشد (به عنوان مثال کمبود فولات + سرکوب مغز استخوان القاء شده توسط الکل).

9- پایین بودن پلاکت خون ناشی از هپارین

برای هر بیمار با تعداد پلاکت پایین، مهم است که از نظر ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین ارزیابی گردد چرا که این بیماران در معرض افزایش خطر ابتلا به ترومبوز قرار دارند. پایین بودن پلاکت خون به علت هپارین می تواند در ۱٪ تا ۵٪ از بیماران گسترش یابد. در اغلب موارد، این چیزی است که سبب پلاکت پایین خون فقط ۱۰-۶ روز پس از شروع درمان با هپارین می شود.

با این حال، در صورتی که بیمار در گذشته درمان با هپارین را دریافت کرده باشد، ترومبوسیتوپنی ممکن است سریع تر اتفاق بیافتد. این مهم است که بدانید که حتی دوزهای پایین هپارین می تواند باعث پایین بودن پلاکت خون شوند. به یاد داشته باشید، خطر خونریزی با پلاکت پایین وجود دارد که به خصوص در موارد شدید، بیشتر می گردد.

در واقع، پایین بودن پلاکت خون ناشی از هپارین، می تواند پس از تجویز هپارین در دوزهای پایین فقط به منظور وارد کردن کاتتر عروقی نیز مشاهده گردد. با این حال اعتقاد بر این است که هپارین با وزن مولکولی کم، کمتر حالت ایمنی دارد و تنها با تعداد کمی از موارد ترومبوسیتوپنی و در مقایسه با حالت استاندارد درگیر می باشد.

با این حال، ترومبوسیتوپنی خود ایمن هنوز هم در استفاده از هپارین با وزن مولکولی کم شرح داده می شود. از آنجا که بین این دو نوع هپارین عبارت واکنش متقاطع رسما بیان شده، با این وجود چنین چیزی اغلب امکان پذیر نیست، حتی در صورت وقوع ترومبوسیتوپنی، به سادگی، جایگزین استفاده از هپارین استاندارد با وزن مولکولی کم می شود.

10- هایپراسپلنیسم یا تشدید عملکرد همولیتیک طحال

هایپراسپلنیسم یک علت نسبتا شایع پایین بودن پلاکت خون به علت افزایش احتباس پلاکت می باشد. در بیماران مبتلا به هایپراسپلنیسم، تعداد پلاکت خون به ندرت به <30000 / UL افت پیدا می کند. اگر چه، آن ممکن است همچنین بصورت معمول در لکوپنی و یا کم خونی نیز وجود داشته باشد، در برخی شرایط، ممکن است تنها ترومبوسیتوپنی ظاهر شود.

تشخیص اسپلنومگالی یا بزرگی طحال در طول معاینه فیزیکی برای تائید تشخیص در نظر گرفته می شود. با این حال مطالعات نشان داده اند که معاینه فیزیکی همیشه بسیاری از موارد اسپلنومگالی را نشان نمی دهد. بنابراین، ممکن است برای انجام تخمین اندازه طحال از سونوگرافی استفاده شود.